به گزارش مهندسان شهر، براساس آمار‌های ستاد مبارزه با کرونا در سال ۹۹ تقریبا ۲۲۳ هزار نفر یا کمتر از ۳ درصد مستاجران کل کشور (براساس آمار‌ها در کشور حدود ۸ میلیون خانوار یا به‌عبارتی ۲۸ میلیون نفر مستاجر هستند) موفق به دریافت وام ودیعه مسکن شدند. وزارت راه برای دریافت وام شما را درصورتی به بانک‌های عامل معرفی می‌کند که اول: ۵ سال از سکونت شما در شهری که در آن متقاضی وام هستید، گذشته باشد و دوم: شما سرپرست خانوار باشید و سوم: در ۱۵ سال اخیر هیچ‌گونه مسکنی به نام شما نشده باشد. بعد از هفت‌خوان وزارت راه به هفت‌خوان بانک‌ها می‌رسیم که غول اصلی آنجاست.
بررسی‌های میدانی از ۷ بانکی که درحال‌حاضر نام آن‌ها در سامانه وزارت راه وجود دارد، نشان می‌دهد که بانک سامان و سپه به هیچ‌وجه قصد پرداخت وام ندارند و اگر دلیل آن را می‌خواهید، به متن مراجعه کنید. بانک پاسارگاد و آینده نیز شرایط سختی برای وام دادن برقرار کرده‌اند. بانک تجارت، موسسه کوثر و ملل نیز طبق ادعای شعب، سقف وام‌دهی آن‌ها پر شده و فرد جدیدی را ثبت‌نام نمی‌کنند. بانک گردشگری نیز تنها به مشتریان باسابقه خود وام می‌دهد. در تمامی بانک‌ها کارمندان رسمی در اولویت وام‌دهی قرار دارند و در هرصورت وجود ۲ ضامن رسمی که درون‌شهری هستند و بازنشسته نشده‌اند و دسته‌چک صیادی نیز دارند، الزامی است. سند ملک اجاره‌شده، قولنامه کدرهگیری و افتتاح حساب ضامن و وام‌گیرنده را نیز به این شرایط اضافه کنید.
محمودزاده، معاون وزیر راه در روز‌های اخیر اعلام کرد که تاکنون ۳۴۰ هزار نفر برای وام ودیعه ۱۴۰۰ به بانک‌ها معرفی شده‌اند که با توجه به تجربه سال گذشته و شرایط صعب بانک‌ها می‌توان به‌طور قاطع عنوان کرد: «خانوار‌هایی که وام ودیعه را دریافت می‌کنند درنهایت از ۱۵۰ هزار مورد متجاوز نخواهند شد.»
بنابراین در خوشبینانه‌ترین حالت مانند سال گذشته به کمتر از ۳ درصد از مستاجران وام داده خواهد شد. بانک‌ها تسهیلات تکلیفی را درحالی با اکراه تمام پرداخت می‌کنند که در سال ۹۹ ارزش کل تسهیلات تکلیفی کمتر از ۴ درصد کل تسهیلات پرداختی آن‌ها بوده است. بالاخره اگر بانک‌ها دست و دل‌بازانه به همه مستاجران وام دهند پس شرکت‌های تودرتو را چگونه تامین کنند و مال‌ها را چگونه بسازند؟ در این گزارش به تجربه کانادا در زمینه وام ودیعه مسکن در سال ۲۰۲۱ اشاره‌ای کرده‌ایم.
شروط وام ودیعه مسکن ۱۴۰۰ سخت‌تر شده است
ثبت‌نام دریافت تسهیلات کمک‌ودیعه مسکن از ساعت ۱۲ روز چهارشنبه ۲۶خرداد آغاز شد و وزارت راه‌وشهرسازی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «تمامی مستاجران واجدشرایط دریافت تسهیلات کمک‌ودیعه مسکن می‌توانند از ۲۶خرداد با مراجعه به سامانه وزارتخانه نسبت به ثبت‌نام اقدام کنند.»
در این اطلاعیه آمده بود متقاضیان وام ودیعه مسکن که اجاره‌نامه آن‌ها از تاریخ اول شهریور ۱۳۹۹ به بعد تنظیم شده است می‌توانند در این طرح مشارکت کرده و تقاضای تسهیلات داشته باشند. وزارت راه‌وشهرسازی سقف تسهیلات کمک‌ودیعه اجاره مسکن در منطقه شهری تهران را ۷۰میلیون تومان، سایر کلانشهر‌ها (شهر‌های بالای یک میلیون نفر جمعیت یعنی مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز و کرمانشاه) را ۴۰میلیون تومان و سایر شهر‌ها را نیز ۲۵میلیون تومان درنظر گرفته بود و با وجود انتقاد‌ها به رقم این تسهیلات در شهر‌های بزرگ و نحوه بازپرداخت آن، تغییری در شرایط قبلی تسهیلات ایجاد نشد. یکی از شروط الزامی دریافت وام ودیعه مسکن این است که متقاضی باید سرپرست خانوار باشد و این موضوع نیز توسط سامانه وزارتخانه و در مراحل بعدی در هر بانک به‌صورت جداگانه و مصرانه استعلام گرفته می‌شود.
در ادامه شروط اعلامی از سوی وزارت راه آمده است: «متقاضیان باید دارای اجاره‌نامه رسمی یا اجاره‌نامه ثبت‌شده در سامانه ثبت معاملات املاک و مستغلات و دارای کدرهگیری باشند. تاریخ انعقاد اجاره‌نامه واحد مسکونی باید مربوط به ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ و ۶ ماهه دوم سال ۱۳۹۹ باشد. از طرفی متقاضیان دریافت این وام باید حداقل پنج سال در شهر موردنظر سکونت داشته باشند. این افراد نباید در ۱۵سال اخیر زمین یا واحد مسکونی به نام‌شان شده باشد و فرم «ج» وام‌های مسکن آن‌ها سبز باشد. وام ودیعه مسکن به واحد‌های حداکثر ۷۵متری در تهران و خانه‌های حداکثر ۹۰متری در بقیه شهر‌ها تعلق می‌گیرد. تقریبا گرفتن این وام به‌دلیل شرایط سخت وزارت راه‌وشهرسازی و البته بانک‌ها برای متجاوز از ۹۵ درصد از مستاجران غیرممکن خواهد بود که در ادامه با استفاده از آمار‌ها و همچنین تحقیقات میدانی بدان خواهیم پرداخت.
با این ۷ شرط به شما وام ودیعه نمی‌دهند
شرایط تعیین‌شده از سوی وزارت راه‌وشهرسازی برای متقاضیان وام ودیعه مسکن به همراهی سنگ‌اندازی بانک‌ها مهم‌ترین عوامل بی‌میلی عموم مستاجران به این وام و البته موفقیت تعداد کمی از افراد در دریافت آن است. مهم‌ترین شروط وزارت راه‌وشهرسازی را که مانعی برای دریافت تسهیلات هستند در ۷ مورد برمی‌شمریم: ۱. متقاضی دریافت وام باید ۵ سال از حضورش در شهر موردنظر گذشته باشد، بنابراین خانوار‌هایی که در ۵ سال اخیر به‌دلیل بیکاری و... از شهر‌ها و روستا‌ها به کلانشهر‌ها یا تهران آمده‌اند از گرفتن این وام محرومند.
۲. متقاضی باید در ۱۵ سال اخیر خانه‌ای به نامش نشده باشد، مثلا اگر فردی ۱۰ سال پیش خانه خود را به دلایلی مانند قرض، بدهکاری و ورشکستگی فروخته باشد دیگر نمی‌تواند مدعی وام باشد.
۳. متقاضی باید سرپرست خانوار باشد و عمده جوانان مجردی که به‌دلیل تحصیل و کار به شهر‌های بزرگی مثل تهران مراجعت کرده‌اند، طبق نظر وزارتخانه از گرفتن وام محرومند. وقتی به آمار جوانانی که در تهران به دلایلی به‌صورت انفرادی یا با دوستان و همکاران خود زندگی می‌کنند، نگاهی می‌اندازیم، متوجه می‌شویم چه جمعیتی از این وام محرومند؛ بنابراین به‌طور مثال یک فرد تهرانی برای گرفتن وام ۷۰ میلیون تومانی خود اول: باید سرپرست خانوار باشد و دوم: ۵ سال از حضورش در تهران گذشته باشد و سوم: در ۱۵ سال اخیر خانه‌ای به نامش نشده باشد (حتی اگر آن را فروخته باشد) و اینجاست که تازه از خان اول یعنی سامانه وزارت راه‌وشهرسازی عبور کرده و در آن سامانه حائز شرایط دریافت وام شناخته می‌شود. در ادامه کار به بانک‌ها می‌رسد که جمعا ۸ بانک به‌عنوان بانک‌های پرداخت‌کننده این وام از سوی وزارت راه معرفی شده‌اند. اما چرا گذر از بانک‌ها کار سختی است؟
۴. بانک‌ها براساس رویکرد اعتبارسنجی خود متقاضیان را بررسی می‌کنند و اگر متقاضی به امتیاز موردنظر بانک رسید، به او وام می‌دهند.
۵. داشتن ۲ ضامن که کارمند رسمی در همان شهری باشند که شما در آن ساکن هستید و خواهان دریافت وام شده‌اید، الزامی است و ایضا این ضامن‌ها باید دسته‌چک نیز داشته باشند. اگر متقاضی خودش کارمند رسمی باشد، بعضی بانک‌ها وجود یک ضامن با شرایط بالا را می‌پذیرند.
۶. عمده بانک‌های معرفی‌شده برای دریافت وام ودیعه، عملا به افراد غیر از کارمند رسمی وام نمی‌دهند و شما اگر هم در بازار آزاد کار کنید باید منابع درآمدی متنوعی را به بانک معرفی کنید و آن‌ها نیز مطمئن شوند که تقریبا غیرممکن است.
۷. بعضی بانک‌ها برای دریافت وام ودیعه شما را به شعب خود در محدوده منزل استیجاری معرفی می‌کنند که در بسیاری از موارد آن شعب به بهانه‌هایی مانند نداشتن حساب دست رد دیگری برای دریافت وام به سینه شما می‌زنند. در ادامه تحقیقات میدانی خبرنگار «فرهیختگان» را از ۸ بانک که درحال‌حاضر نام آن‌ها در سامانه وزارت راه به‌عنوان بانک عامل وجود دارد، می‌خوانیم.
کمتر از ۳ درصد مستاجران وام ودیعه گرفتند
این روزها، متقاضیان ثبت‌نام وام ودیعه مسکن حسابی سردرگم هستند و درحالی‌که ستاد ملی مبارزه با کرونا، مهلت ثبت‌نام وام ودیعه مسکن را تا پایان شهریور ۱۴۰۰ مصوب کرده، اما هنوز کُند بودن سایت وزارت راه‌وشهرسازی، شروط سخت تایید متقاضی از سوی وزارتخانه و هفت‌خان رستمی که در بانک‌ها باید گذراند، دردسر‌های فراوانی را برای مستاجران ایجاد کرده و احتمالا خواهد کرد.
وام ودیعه وام نوپایی در کشور محسوب می‌شود و آغاز آن به جلسه هیات‌دولت در اول مردادماه سال قبل برمی‌گردد که حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق، با اعلام خبر پرداخت وام ودیعه مسکن گفته بود: «افرادی که دارای حقوق ثابت هستند و همچنین خانواده‌هایی که تحت حمایت هستند، می‌توانند برای اجاره‌خانه در تهران ۵۰میلیون تومان از بانک پول بگیرند. این مبلغ در شهر‌های بزرگ ۳۰میلیون تومان و در شهر‌های کوچک ۱۵میلیون تومان است؛ و این وام با سود و بهره ۱۳درصد به مستأجران پرداخت می‌شود و مجموع بسته درنظر گرفته‌شده حدود ۲۰ هزار میلیاردتومان است.»
نرخ اجاره‌بهای مسکن براساس آخرین آمار‌های بانک مرکزی از سال ۹۳ تا پایان مرداد ۱۴۰۰ رشد ۴ برابری (افزایش ۳۰۰ درصدی) داشته که همراهی این موضوع با رکود درآمدی در سال گذشته، سیاستگذار را به‌صرافت «بسته ۲۰ هزار میلیاردتومانی ودیعه مسکن» انداخت که در قالب بسته‌های حمایتی ضدکرونا محسوب می‌شد. بعد از یک سال، کارگروه اقتصادی ستاد مبارزه با کرونا، جزئیات برنامه‌های اجراشده خود را منتشر کرده و نکته جالب پرداخت تنها ۲۳ درصد از بسته تسهیلات ودیعه درنظر گرفته‌شده به متقاضیان رسیده است. پایش آثار اقتصادی کارگروه مقابله با پیامد‌های اقتصادی کرونا نشان می‌دهد که ۴ هزار و ۶۰۰ میلیاردتومان تسهیلات مسکن در سال ۹۹ به متقاضیان پرداخت شده که براساس این رقم ۷۷ درصد بسته موردنظر به دست مستاجران نرسیده. سخت بودن شرایط سیستم بانکی قطعا یکی از دلایل پایین بودن پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن در سیستم بانکی است.
در همین مورد محمود محمودزاده، معاون سابق مسکن و ساختمان، درخصوص پرداخت وام ودیعه اجاره مسکن به خانوار‌های کم‌درآمد در سال ۹۹ گفته بود: «برای پرداخت ودیعه اجاره مسکن در دو مرحله بیش از ۲میلیون خانوار ثبت‌نام کردند که ۹۲۰هزار نفر از آن‌ها حائز شرایط شناخته شدند. از ۹۲۰هزار نفر دعوت شد که مدارک خود را در سامانه بارگذاری کنند تا صحت‌سنجی انجام شود. از این تعداد ۳۳۲هزار نفر مدارک خود را تکمیل کردند که عینا به نظام بانکی معرفی شدند و درنهایت به ۲۲۳ هزار نفر (سرپرست خانوار) وام پرداخت شده است.»
براساس آمار‌های وزارت راه‌وشهرسازی در کشور ما حدود ۸ میلیون خانوار مستاجر هستند که از این میزان، تنها ۲ میلیون آن در سال گذشته اقدام به دریافت وام ودیعه کرده‌اند که طبق اعلام معاون مسکن و ساختمان درنهایت به ۲۲۳ هزار خانوار تعلق گرفته است؛ بنابراین می‌توان ادعا کرد که در سال گذشته تنها به ۲.۲۷ درصد کل مستاجران کشور وام ودیعه مسکن پرداخت شده و عموم مستاجران به دلایل مختلف یا حائز شرایط دریافت وام نبوده‌اند یا نتوانسته‌اند از هفت‌خوان بانک‌ها عبور کنند.
جالب است بگوییم که هم‌اکنون در کشور کانادا نیز که قیمت و اجاره مسکن در یک سال گذشته ۲۰ درصد رشد کرده، پرداخت وام ودیعه به‌صورت گسترده درحال اجراست. «بلوبمبرگ» می‌گوید حتی این کشور به خارجی‌ها که ویزای تحصیلی یا کاری دارند نیز وام می‌دهد. سازمان آمار کانادا هم می‌گوید که نرخ سود وام مسکن در این کشور کمتر از یک درصد است و «سی‌بی‌سی» نیز شرایط دریافت وام را بسیار آسان قلمداد کرده. مثلا در این کشور شما با ضمانت اندوخته‌های بیت‌کوین یا سهام خود نیز می‌توانید وام بگیرید. این مقایسه را صرفا جهت اطلاع دولت جدید و وزارت اقتصاد و نظام بانکی گفتیم که اگر می‌خواهند، تا قبل از اتمام مهلت ثبت‌نام، دست به کار مثبتی بزنند.
نظرات شما