ضوابط نورگیرها

ضوابط تکمیلی نورگیرها شامل مجموعه‌ای از قوانین و استانداردها برای طراحی و اجرای نورگیرها در ساختمان‌هاست. این ضوابط با هدف بهبود کیفیت نور طبیعی، جلوگیری از اتلاف انرژی و رعایت ایمنی و حریم خصوصی تعیین شده‌اند. در ادامه به برخی از اصول و ضوابط رایج برای نورگیرها اشاره می‌کنم:

۱.  ابعاد و اندازه‌ها

• حداقل مساحت نورگیرها باید به گونه‌ای باشد که میزان کافی نور طبیعی را برای فضای مورد نظر تامین کند. این ابعاد معمولا با توجه به مساحت فضای داخلی و نوع کاربری ساختمان مشخص می‌شود.
• در برخی ضوابط شهری و مقررات ملی ساختمان، حداقل نسبت سطح نورگیر به سطح فضاهای داخلی ۱۰٪ تعیین شده است.

۲.  محل قرارگیری

• نورگیرها باید در مکان‌هایی قرار گیرند که بیشترین بهره را از نور طبیعی بگیرند، مثل سقف‌ها و دیوارهای رو به شمال (در نیمکره شمالی) تا حداکثر استفاده از نور غیرمستقیم خورشید را داشته باشند.
• در فضاهایی مانند سرویس‌های بهداشتی، راهروها و اتاق‌های بدون پنجره مستقیم، نورگیرها می‌توانند جایگزین مناسبی برای پنجره‌ها باشند.

۳. حفظ حریم خصوصی و جلوگیری از مشرفیت

• نورگیرها باید به گونه‌ای طراحی شوند که حریم خصوصی افراد حفظ شود، به ویژه در ساختمان‌های مسکونی. برای این منظور، از شیشه‌های مات، شیشه‌های رفلکتیو یا زاویه‌دهی مناسب استفاده می‌شود.
• در صورتی که نورگیر در دیوار مشترک با همسایگان قرار دارد، ممکن است نیاز به رعایت فاصله مشخص یا محدودیت ارتفاع داشته باشد.

۴.  مصالح و تکنولوژی‌های مناسب

• استفاده از شیشه‌های دو جداره یا سه جداره و شیشه‌های کم‌گسیل (Low-E) برای جلوگیری از اتلاف انرژی و افزایش عایق حرارتی و صوتی توصیه می‌شود.
• در نورگیرهای سقفی، استفاده از شیشه‌های ضد اشعه فرابنفش و دارای مقاومت مکانیکی بالا، جهت افزایش ایمنی ضروری است.

۵.  زاویه و جهت‌گیری نورگیرها

• جهت‌گیری و زاویه نورگیرها باید به گونه‌ای باشد که نور طبیعی به‌طور بهینه وارد فضا شود و از ایجاد خیرگی یا گرمای بیش از حد جلوگیری کند.
• نورگیرهای عمودی برای دیوارها و نورگیرهای افقی برای سقف‌ها مناسب هستند.

۶.  تأمین تهویه طبیعی

• در صورت امکان، نورگیرها باید قابلیت باز و بسته شدن داشته باشند تا تهویه طبیعی را فراهم کنند، به‌خصوص در فضاهای داخلی که جریان هوای طبیعی محدود است.

۷.  ضوابط ایمنی در برابر آتش‌سوزی

• برخی مقررات ساختمان‌سازی، رعایت ضوابط ایمنی در برابر آتش‌سوزی را در نورگیرها الزامی می‌دانند. این شامل استفاده از شیشه‌های مقاوم به آتش یا تعیین محدودیت‌هایی برای مکان و ابعاد نورگیرها در ساختمان‌های چندطبقه است.

۸.  ضوابط نورگیری از دیوارهای مشرف به خیابان یا معابر عمومی

• در برخی مناطق شهری، نورگیرهایی که به خیابان یا معابر عمومی مشرف هستند باید به گونه‌ای طراحی شوند که از ایجاد خیرگی و نور خیره‌کننده برای عابران جلوگیری کنند.

۹. کنترل نور و روشنایی

• استفاده از پرده‌ها، سایبان‌ها، یا سیستم‌های کنترلی هوشمند در نورگیرها می‌تواند به مدیریت میزان نور ورودی کمک کند و از ایجاد سایه‌های ناخواسته یا ورود بیش از حد نور جلوگیری کند.

اگر اطلاعات دقیق‌تری در مورد ضوابط نورگیرها در منطقه خاصی نیاز دارید، لطفا بفرمایید تا اطلاعات مرتبط با آن منطقه را در اختیار شما بگذارم.

در اینجا توضیحات کامل‌تر و جزئی‌تری از ضوابط و استانداردهای تکمیلی برای نورگیرها را ارائه می‌دهم. این ضوابط در بسیاری از آیین‌نامه‌های ساختمان‌سازی و شهری وجود دارد و به افزایش کیفیت نور طبیعی، رعایت اصول ایمنی و بهره‌وری انرژی کمک می‌کند.

۱. ابعاد و اندازه‌های نورگیرها

• حداقل مساحت نورگیرها: نورگیرها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که ۱۰٪ تا ۱۵٪ از مساحت کف اتاق یا فضایی که برای آن نورگیر تعبیه شده است را پوشش دهند. این درصد بسته به نوع کاربری و نیاز فضای داخلی ممکن است افزایش یابد.
• ابعاد برای فضاهای خاص: برای فضاهای بزرگ مانند سالن‌های پذیرایی یا سالن‌های عمومی، اندازه‌های بزرگتر و گاهی چندین نورگیر توصیه می‌شود تا از ایجاد سایه و کاهش روشنایی جلوگیری شود.
• نسبت ارتفاع به عرض: در برخی فضاها، مانند راه‌پله‌ها و اتاق‌های با سقف بلند، ابعاد نورگیر باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند نور کافی به عمق فضا منتقل کند. برای این منظور، ارتفاع و عرض نورگیر باید با ارتفاع سقف همخوانی داشته باشد.

۲.  جهت‌گیری و زاویه نورگیرها

• نورگیرهای سقفی: این نوع نورگیرها برای فضاهای داخلی که از پنجره‌های جانبی بهره نمی‌برند، مثل آشپزخانه‌ها، سرویس‌های بهداشتی و راهروها مناسب هستند. نورگیرهای سقفی باید در زاویه‌ای قرار گیرند که تابش مستقیم نور خورشید را کاهش داده و از خیرگی جلوگیری کنند.
• نورگیرهای دیواری: برای نورگیری جانبی، نورگیرهای دیواری بهتر است به سمت شمال (در نیمکره شمالی) یا جنوب (در نیمکره جنوبی) جهت‌گیری شوند تا نور غیرمستقیم و یکنواخت فراهم شود.

۳. مصالح و تکنولوژی‌های نوین

• شیشه‌های دوجداره و سه‌جداره: این نوع شیشه‌ها به کاهش اتلاف حرارت و افزایش بهره‌وری انرژی کمک می‌کنند. استفاده از شیشه‌های کم‌گسیل (Low-E) نیز برای جلوگیری از انتقال گرما و کاهش مصرف انرژی توصیه می‌شود.
• شیشه‌های ضد اشعه فرابنفش (UV): به ویژه در نورگیرهای سقفی، این شیشه‌ها برای کاهش تأثیرات مضر اشعه UV و جلوگیری از تخریب مواد داخلی (مانند فرش و مبلمان) بسیار مؤثرند.
• شیشه‌های مات و رفلکتیو: در فضاهایی که نیاز به حریم خصوصی دارند، استفاده از شیشه‌های مات یا رفلکتیو مناسب است. این نوع شیشه‌ها حریم خصوصی را بدون کاهش شدید نور فراهم می‌کنند.

۴.  حریم خصوصی و جلوگیری از مشرفیت

• نورگیرهای داخلی و مشرف به حیاط: نورگیرهایی که رو به حیاط مشترک یا فضای عمومی قرار دارند، باید به گونه‌ای طراحی شوند که از ایجاد مشرفیت به داخل ساختمان‌ها جلوگیری شود.
• استفاده از پرده یا سایبان: در مواردی که نیاز به حفظ حریم خصوصی بیشتر است، پرده‌های قابل کنترل یا سایبان‌ها می‌توانند بر روی نورگیرها نصب شوند.
• حداقل فاصله از مرزهای ملکی: در ضوابط شهری معمولاً حداقل فاصله‌ای برای نورگیرها از مرزهای ملکی تعریف می‌شود، به‌خصوص در دیوارهای مجاور با ملک همسایه تا از تجاوز به حریم همسایگان جلوگیری شود.

۵. تهویه طبیعی و قابلیت بازشو بودن

• نورگیرهای بازشو: در فضاهایی مانند آشپزخانه‌ها و سرویس‌های بهداشتی، نورگیرها باید قابلیت باز و بسته شدن داشته باشند تا تهویه طبیعی را فراهم کنند. این قابلیت به کاهش رطوبت و بهبود کیفیت هوا کمک می‌کند.
• استاندارد تهویه: در برخی استانداردها، حداقل سطح تهویه ۵٪ از مساحت کف برای فضاهای داخلی توصیه می‌شود. این میزان تهویه می‌تواند از طریق نورگیرهای بازشو تأمین شود.

۶.  کنترل نور و جلوگیری از ایجاد خیرگی

• پرده‌ها و سایبان‌ها: استفاده از پرده‌های متحرک یا سایبان‌های مخصوص می‌تواند به تنظیم میزان نور ورودی کمک کند. سایبان‌های ثابت در نورگیرهای سقفی به کاهش شدت نور کمک کرده و از خیرگی جلوگیری می‌کنند.
• نورگیرهای مجهز به سیستم‌های هوشمند: در ساختمان‌های پیشرفته، نورگیرها می‌توانند به سیستم‌های کنترل هوشمند مجهز شوند تا با تغییر شدت نور خورشید، به‌طور خودکار باز و بسته شوند.

۷. ضوابط ایمنی در برابر آتش‌سوزی

• شیشه‌های مقاوم به حرارت: در ساختمان‌های چندطبقه یا ساختمان‌هایی که از مصالح آتش‌گیر استفاده شده، شیشه‌های مقاوم به حرارت در نورگیرها می‌توانند به ایمنی ساختمان کمک کنند.
• ارتفاع و مکان: نورگیرها نباید در ارتفاعات خیلی پایین قرار گیرند که در مواقع آتش‌سوزی دسترسی به آن‌ها سخت باشد. در ساختمان‌های بلند، مکان و ابعاد نورگیرها باید با ضوابط ایمنی آتش‌نشانی هماهنگ باشد.

۸.  ضوابط نورگیری در معابر و فضاهای عمومی

• نورگیرهای مشرف به معابر: نورگیرهایی که به خیابان یا معابر عمومی مشرف هستند باید از شیشه‌های ضدخیرگی یا پرده‌های نیمه‌شفاف استفاده کنند تا نور خیره‌کننده به عابران نتابد.
• استفاده از محافظ‌های دیداری: در نورگیرهای جانبی که به خیابان‌ها یا مناطق پرتردد مشرف هستند، از محافظ‌ها یا پرده‌های دیداری برای کاهش دید مستقیم استفاده می‌شود.

۹. حداقل فاصله از زمین و دیوارهای مجاور

• نورگیرهای نزدیک به زمین: در صورتی که نورگیر نزدیک به زمین قرار داشته باشد، باید از محافظ‌ها یا فنس‌های ایمنی استفاده شود تا از ورود غیرمجاز یا تصادفی به ساختمان جلوگیری شود.
• نورگیرهای دیواری: در دیوارهای مشرف به فضاهای عمومی یا ساختمان‌های همسایه، ارتفاع نورگیر باید به گونه‌ای باشد که از تجاوز به حریم دیگران جلوگیری شود.

این ضوابط معمولاً در آیین‌نامه‌های ملی ساختمان و قوانین شهری منطقه‌ای تعیین می‌شوند و ممکن است در هر شهر یا کشور تفاوت داشته باشند.

۱. توضیح نحوه ساخت ساختمانها و لزوم وجود نورگیرها جهت تامین نور بهداشتی فضاهای داخلی ساختمانها.

۲. در ساختمانهای مسکونی و به جهت افزایش بهره وری آنها، چنانچه مساحت و ابعاد پاسیو از استاندارد تعیین شده ذیل کمتر نگردد، سطح آنها جزء زیربنا و تراکم محسوب نمی شود.

۳. استانداردهای قابل قبول پاسیو برای ساختمانهای مسکونی و حداکثر تا 5 طبقه مسکونی:

الف) برای املاک با مساحت عرصه 200 متر مربع و بیشتر( پس از اصلاحی):

-          حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت اتاقهای اصلی ( خواب- هال و پذیرایی- نشیمن) : 12 متر مربع با حداقل عرض 3 متر.

-          حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت آشپزخانه 6 متر مربع با حداقل عرض 2 متر.

ب) برای املاک با مساحت عرصه کمتر از 200 متر مربع( پس از رعایت اصلاحی):

- حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت اتاقهای اصلی 6% مساحت عرصه(پس از اصلاحی)

- حداقل مساحت قابل قبول نورگیر جهت آشپزخانه 3% مساحت عرصه(پس از اصلاحی)

تذکر: در هر دو حالت فوق حداقل عرض نورگیر باید 2 متر باشد.( حداقل 2 متر از پلاک مجاور)

۴. در مجتمعهای مسکونی( دارای بیش از دو واحد مسکونی) و حداکثر تا 6 طبقه از کف:

-          چنانچه اتاقهای اصلی از دو واحد مسکونی مستقل، از یک حیاط خلوت نور می گیرند، فاصله پنجره های مقابل آنها از یکدیگر، حداقل باید 6 متر باشد.

-          چنانچه آشپزخانه و اتاقهای اصلی از دو واحد مسکونی مستقل و یا آشپزخانه آنها از یک حیاط خلوت نور می گیرند، فاصله پنجره های مقابل آنها از یکدیگر، حداقل 4 متر باشد.

۵. فضاهایی که جهت تهویه و نوردهی ( برای سرویسهای بهداشتی) و یا عبور لوله های تاسیساتی و کانال کولر و غیره، تعبیه می گردند و فاقد ابعاد و مساحت های حداقل و استاندارد می باشند و به عنوان داکت محسوب می گردند، مساحت آنها جزء زیربنا و تراکم منظور می گردد.

۶. برای ساختمانها و مجتمعهای غیر مسکونی ( از قبیل تجاری- اداری و ...)، در صورتیکه مساحت نورگیر طراحی شده، 25 متر مربع یا بیشتر باشد جزء زیر بنا و تراکم محسوب نمی گردد.

۷. در مواردی که نورگیرها در کنار ملک طراحی شده و در مجاورت درز انقطاع قرار می گیرند عرض ملاک عمل آنها جهت تعیین حداقل های 2 و 3  متر از مجاورت دیوار همسایه در نظر گرفته می شود.

*( درز انقطاع استاندارد نیز جزء زیربنا و تراکم محسوب نمی گردد.)

۸. فضاهای روبازی که به گذر یا حیاط مشرف می باشند حد مساحت و ابعادی ندارند، با هر ابعادی که طراحی شوند مساحت آنها جزء زیربنا و تراکم منظور نمی گردد.

* البته چنانچه در طرفین اینگونه نورگیرها واحدهای مستقل مسکونی احداث گردند رعایت ضوابط حداقل    فاصله از یکدیگر الزامی است.

۹. در صورت احداث بالکن داخل پاسیو، حداقل فاصله لازم ، بعد از بالکن تا پنجره و یا بالکن مقابل، ملاک عمل است.

۱۰. در بناهایی که پنجره های آنها بر اساس ضوابط و مقررات جاری طراحی و تعبیه شده و از طریق نورگیر يا حیاط خلوت مشرف به حیاط همسایگان می باشند( مثل نورگیرهایی که در شمال پلاکهای شمالی طراحی می شوند) براساس مصوبه دویست و شصت و نهم شورای اسلامی شهر، استفاده از پنجره بازشو تا ارتفاع یکصد و هفتاد سانتی متر(70/1 متر) مجاز نبوده و مالکین ملزم به استفاده از شیشه های مشجر تا ارتفاع 107 سانتی متری می باشند و استفاده از شیشه های معمولی و یا پنجره بازشو فقط ارتفاع 70/1 سانتی متر به بالا مجاز می باشد.

      ثانیاً حداکثر ارتفاع دیوار نورگیر با مصالح اساسی 3 متر است  و مابقی ارتفاع باید با مصالح غیر                   اساسی و سبک ( نبشی- شیشه و ...) رفع مشرفیت گردد.

۱۱. نورگیری زیر زمین ها:

زیر زمین به طبقه ای از ساختمان گفته می شود که بیش از نیمی از ارتفاع آن پایین تر از تراز کف گذر یا گذرهای اصلی باشد و ارتفاع سقف آن ( کف طبقه همکف) حداکثر 20/1 متر از کف گذر یا گذر اصلی بالاتر باشد، بنابراین پس از کسر ضخامت سقف، حداکثر میزان نورگیری زیر زمین از کف گذر، 90 سانتی متر است.

* در زمین هایی که دارای شیب می باشند و ارتفاع مجاز سقف زیرزمین از کف گذر اصلی رعایت شده ولی به علت شیب طبیعی زمین ارتفاع نورگیری آنها، نسبت به حیاط یا گذر فرعی مشرف به ملک، بیش از حد مجاز شده باشد، به شرطی که نوع استفاده از آن مجاز باشد، تخلف محسوب نمی گردد.