بلند مرتبه سازی در ایران

ساختمان‌های بلند

در سال‌های اخیر کوچ افراد از روستاها به شهرها و از شهرستان‌ها به پایتخت، تأثیر زیادی بر روند زندگی مردم در کلان‌شهرها گذاشته است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها اثری است که بر ساختمان‌سازی در شهرهای بزرگ از جمله تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و... گذاشته است. یکی از این تأثیرات گرایش زیاد ساختمان سازان به بلندمرتبه سازی و ساخت ساختمان‌های بلند است.

تعاریف مختلفی برای بلندمرتبه‌ها، برج‌ها، ساختمان‌های بلند و بسیاری از نام‌های دیگری که بر این سبک ساختمان‌ها گذاشته می‌شود وجود دارد؛ اما طبق تعاریف مبحث چهارم، به ساختمان‌های بیش از 23متر ارتفاع ساختمان‌های بلند گفته می‌شود.

شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در جلسه ۲۴ خرداد ۱۴۰۰ پیرو مصوبه کمیسیون ماده ۵ شهر تهران مکان‌یابی و ضوابط و مقررات ساخت بناهای بلند مرتبه در محدوده شهر تهران را چنین تعریف میکند: با هدف کنترل ساخت و سازها، کنترل گسترش افقی شهر، بهره‌وری بهینه از زمین، ایجاد ارزش افزوده در بافت‌های ناکارآمد، امکان حفظ باغات و فضای سبز شهری، جلوگیری از پراکنده‌سازی بلند مرتبه در سطح شهر و هدایت آن به محورها و پهنه‌های مناسب بلندمرتبه و با رویکرد برنامه‌ریزی در شهر و بر اساس «ضوابط عام استقرار ساختمان‌های بلند در شهرهای ایران» مصوبه آذر ماه ۱۳۹۹ شورای عالی بررسی و ضوابط مصوب کمیسیون ماده ۵ در قالب دو سند شامل:

الف: نقشه پهنه‌ها و محورهای مجاز برای استقرار ساختمان‌های بلند

ب: ضوابط و مقررات احداث بنا در پهنه‌ها و محورهای مجاز

لیکن به طور کلی بلند مرتبه سازی در ایران طبق سیسات گذاری های کلان صورت گرفته اگر دوشرط فوق را نیز دارا باشد نیازمند دادن طرح توجیهی به شهرداری و بررسی آن در کمیسیون ماده 5 است. که این امر به دلیل اینکه پرونده را از حالت معین خارج کرده و به نظرات کمیسیون و شهرداری وابسته میگرداند، بروز فساد مالی و اداری را مستعد میگرداند.

مقررات خاص ساختمان‌های بلند (گروه 8)

براساس ضوابط مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان موارد زیر باید در هنگام ساخت ساختمان‌هاي بلند رعایت شوند. ساختمان‌های بلند طبق مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان و گروه‌بندی ساختمان‌ها از نظر تعداد طبقات و نحوه‌ی قرارگیری بر روی زمین، جزء گروه 8 قرار دارند.

ضوابط ذکر شده در مبحث4 به شرح زیر می‌باشند:

• محفظه‌ی پله‌اي که در راه خروج واقع شود، باید به طور مکانیکی تهویه و فشار مثبت داشته باشد.
• در ساختمان‌هاي بلند، حداکثر براي شش طبقه‌ی آخر می‌توان از پاسیوهاي داخلی براي نورگیري و تهویه‌ی فضاهاي اقامت، اشتغال و آشپزخانه‌ها استفاده کرد. در صورت استفاده از حیاط خلوت که یک ضلع آن به فضاي آزاد باز است، محدودیتی براي نورگیری همه‌ی طبقات وجود ندارد. اگر حیاط خلوت رو به معابر یا فضاهاي عمومی شهري باز باشد، رعایت مقررات مربوط به نما و حجم ساختمان، در قسمت 4-4-5 الزامی است.
• تمام ساختمان‌هاي بلند باید به تجهیزات کشف، اعلام و اطفاي حریق و همچنین امداد و نجات منطبق با ضوابط خاص اعلام شده در مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان مجهز باشند.
• در تمام ساختمان‌هاي بلند باید اتاقی براي استقرار مدیریت ساختمان پیش بینی شود. در این اتاق باید تمام مدارك ساختمان از جمله نقشه‌هاي اجرا شده‌ی ساختمان و تأسیسات و همچنین کلیدهاي مربوط به قفل درهاي اصلی ساختمان، موتورخانه، بام و اتاقک یا جعبه‌ی کنتورها به نحو مناسب نگهداري شود.
• تمام ساختمان‌هاي بلند باید به سیستم برق اضطراري که سیستم کشف و اعلام حریق و همچنین روشنایی فضاهاي عمومی ارتباط و خروج را تأمین می‌کند، مجهز باشند.
• سایر الزامات تعیین شده براي فضاها، اجزاء و عناصر ساختمان‌ها باید در طراحی و ساخت ساختمان‌هاي بلند نیز رعایت گردد.

باتوجه به حجم و تعداد واحدهای این ساختمان‌ها، تعداد افراد ساکن در آن نیز بیش از ساختمان‌های عرف در جامعه است. به همین دلیل ساختمان سازان باید به مقررات ساختمان‌های بلند بسیار پایبند باشند و به صورت دقیق آن‌ها را مورد مطالعه قرار دهند. همچنین مهندسین طراحی‌های خود را طبق این ضوابط انجام دهند تا در صورت وقوع حوادثی چون زلزله، آتش سوزی و... کم‌ترین خسارت وارد شود.

مهندسان شهر