ضوابط طراحی نمای ساختمان

ضوابط طراحی نما

نمای ساختمان اولین تصویر ذهنی عابران از محیط شهری خود است، بنابراین یکی از مهمترین تاثیرات را در بدنه‌ی شهری دارد، به همین دلیل در خیلی از شهرهای بزرگ و پیشرفته ضوابط و مقرراتی را برای طراحی نما ساختمان‌ها در نظر گرفته‌اند؛ ضوابط نمای ساختمان سبب می شود، زیبایی بافت شهری از بین نرود. امروزه خیلی از نمای ساختمان‌ها با نظرات کارفرمایان و طراحان اجرایی می‌شود، این نظرات هم می‌توانند مفید و هم می‌توانند در بافت شهری خلل ایجاد کنند، برای جلوگیری از اجرا شدن این نوع نماهای ناهمگون در بافت شهری، ضوابط شهرداری به وجود آمده است، به این صورت علاوه بر در نظر گرفتن سلیقه‌ی شخصی کارفرمایان و طراحان، بافت شهری نیز زیبا به نظر می‌رسد. مقررات نمای ساختمان در بافت شهری تاثیر بسزایی دارد، برای مثال می‌توان این تاثیر را در معابر پیاده، خیابان‌ها، میدان‌ها و … ببینید. اگر نمای ساختمانی بدون در نظر گرفتن نماهای ساختمان‌های مجاور طراحی و اجرا شود، تناسب و بافت شهری از بین رفته و در هماهنگی بین نماهای ساختمان‌های یک محله، منطقه یا شهر خلل ایجاد می‌شود. بررسی ضوابط نمای ساختمان باید بر اساس حجم، طراحی نمای ساختمان، مصالح و کیفیت ساخت باشد تا بتواند تاییدیه کمیته نما تهران یا شهرستان را اخذ کند.

·         مصالح: کلیه اجزای تشکیل‌دهنده نما از نظر شکل، فرم، رنگ، متریال و … که در نما مشاهده می‌شود.

·         المان‌ها: کلیه تاسیسات و تابلوهای که بر روی نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

·         پیش‌آمدگی و بازشوها: قسمتی از نما که برای ورود و خروج یا تامین نور طبیعی و تهویه ایجاد می‌شود.

·         بام: سقف آخرین طبقه‌ی ساختمان که همانند پوسته‌ی رویی در ساختمان است، از نظر بصری بام نما به عنوان نمای پنجم در ساختمان شناخته می‌شود.

·         خط آسمان: خط جداکننده نمای ساختمان از آسمان به حساب می‌آید که در دید عابران قابل مشاهده است.

·         توصیه‌های عمومی: کلیه تناسبات انسانی، نور، کف‌سازی و .. که در نمای ساختمان و فضای اطراف قابل مشاهده است.

در ادامه درباره‌ی هر یک از مقررات نمای ساختمان در سطح‌های ایجابی، توصیه‌ای و سلبی در ضوابط نمای ساختمان به صورت کامل توضیح خواهیم داد.

چرا نمای ساختمان ضوابط دارد؟

همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، ضوابط نمای ساختمان برای ایجاد هماهنگی و نظم در بافت شهری به وجود آمده است، سه سطح در مقررات نمای ساختمان وجود دارد.

·         ایجابی

·         توصیه‌ای

·         سلبی

 حال به بررسی هر یک از این سطوح در ضوابط نمای ساختمان می‌پردازیم، ضوابط شهرداری ایجابی به این معنا است که رعایت این اصول در اجرا و ضوابط نمای ساختمان الزامی است، ضوابط طراحی نما توصیه‌ای همانطور که از نام آن‌ها پیدا است، حالت توصیه ای دارند و در صورت انجام ندادن آن مشکلی پیش نخواهد آمد و در آخر ضوابط نمای ساختمان سلبی که حکم سلب‌کننده و پرهیز از انجام آن در اجرا و طراحی نمای ساختمان متناسب با مقررات نمای ساختمان را دارد. از ضوابط طراحی نما امروزه در کلیه طرح‌های نمای ساختمان در تهران استفاده می‌شود، تا قبل از به وجود آمدن، ضوابط طراحی نما در تهران عمده متریال استفاده شده در نمای ساختمان را متریال‌های سنگی تشکیل می‌دادند و بدون در نظر گرفتن مقررات نمای ساختمان، نورپردازی را بر روی آن نمای سنگی اجرا می کردند. از این رو برخی از مکان‌ها از دید عابران ناخوانا به نظر می‌آید، امروزه شهرداری هر منطقه با به وجود آوردن ضوابط نمای ساختمان متناسب با ضوابط شهرداری در حال بهبود اینگونه بافت‌های شهری در تهران و دیگر کلان شهرهای ایران است.

ضوابط و مقررات نمای ساختمان را چه نهادی مشخص میکند؟

ضوابط نمای ساختمان توسط ارگان‌های شهرسازی، نظام مهندسی، کمیته‌ی نما و ضوابط شهرداری تعیین می‌شوند و درصدد ایجاد بافتی هماهنگ و مغایر با نماهای معماری ایرانی-اسلامی هستند، این مقررات در بالا بردن مقاومت و دوام نمای ساختمان‌ها نیز سودمند است.

مقررات نمای ساختمان در شهرداری‌های کلان شهرها بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد، چرا که روزانه تعداد طراحی و اجرای نمای ساختمان در سطح کلان شهرها در حال افزایش است، از این رو در صورتی که طراحی نما مطابق با ضوابط شهرداری انجام نگیرد، بافت شهری دچار خلل می‌شود.

رعایت نکردن این ضوابط چه پیامدهایی در پیش دارد؟

همانطور که پیشتر نیز ذکر کرده‌ایم، ضوابط طراحی نما به منظور هماهنگی بافت شهری در دید عابران است، حال در صورت عدم رعایت ضوابط طراحی نمای ساختمان علاوه بر ناهماهنگی ساختمان ها در خیابان، میدان‌ها، کوچه‌ها و … نمای ساختمان از استاندارد مناسبی نیز برخودار نخواهد بود، برای مثال در صورتی که ساختمان را با بهترین متریال‌ها طراحی و اجرا شود هم باز در کنار ساختمان‌های مجاور ناهماهنگ و بی قاعده به نظر خواهد آمد.

برای مدیریت کردن مقررات نمای ساختمان در بافت شهری و اطمینان و ضمانت از اجرای این قوانین بر روی طرح نما خطوط قرمزی به وجود آمده‌اند که در صورت عدم رعایت ضوابط طراحی نمای ساختمان حکم پایان کار ساختمان را صادر نمی‌کنند.

ضوابط شهرداری طراحی نما متناسب با مصالح

احکام مربوط به مصالح نمای ساختمان به شرح زیر می باشد:

احکام سلبی (الزامات) در ضوابط طراحی نما:

_ عدم استفاده از رنگ‌های نامتناسب در نمای ساختمان

_ جلوگیری از استفاده مصالح متفرقه در نمای ساختمان (حداکثر می‌توان از ۴ نوع مصالح متفاوت در نما استفاده کرد)

_ عدم استفاده از شکل‌های تعریف نشده (مانند کشتی، مجسمه ، میوه‌ها و …) در طراحی و اجرای نمای ساختمان

_ جلوگیری از استفاده مصالح شکننده و برنده، در طبقه‌های همکف و اول (در مکان‌های که در ارتباط مستقیم با عابران هستند. (مانند فلز، شیشه و …))

اقدامات لازم در ضوابط طراحی نما:

_ استفاده از متریال‌های مقاوم و با دوام که در مقابل تخریب و آلودگی محیط‌های که همجوار با معابر پرتردد هستند. (سنگ، کامپوزیت و …)

_ رنگ‌های استفاده شده در نما باید متناسب با نمای ساختمان‌های کناری باشد. (استفاده از رنگ‌های با کیفیت)

_ استفاده از متریال متناسب با نما در پوشاندن درز انقطاع بین دو ساختمان

تبصره ۱ :نمای تمام شیشه‌ای به نمای گفته می‌شود که در نمای آن بیشتر ۶۶ % شیشه استفاده شده باشد. (طبق بند ۴-۱-۴-۱۲ مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان )

تبصره ۲:در صورت درخواست کتبی مالک و ارائه دلایل معتبر از سوی مهندس طراح نما مبنی بر عدم رعایت بعضی از موارد آورده شده در احکام سلبی و ایجابی، با صلاح‌دید معاونت شهرسازی و معماری منطقه درخواست مطرح شده با حضور مالک و طراح بررسی و تعیین تکلیف خواهد شد.

توصیه‌ها در ضوابط طراحی نما:

_ عدم استفاده از رنگ‌های زیاد در نمای ساختمان

_ امکان استفاده از مصالح با قابلیت شستشو در طبقات پایین برای حفظ زیبایی نما 

_ استفاده از مصالحی همچون آجر، سیمان، سنگ (ترکیب این سه مصالح توصیه می‌شود.)

_ در صورت استفاده از مصالح آجری در نما از آجرهای بندکشی شده استفاده شود.

_ در صورت استفاده از مصالح سیمانی در نما از سیمان‌های شسته استفاده شود.

_ استفاده از مصالحی بومی بافت محل پروژه

_ استفاده از طراحی‌های معماری ایرانی – اسلامی در نما و اجزای آن

_ هماهنگی طرح و فرم نمای ساختمان با ساختمان‌های مجاور (در صورت برخورداری از کیفیت مناسب)