ارتفاع ساختمان

ارتفاع ساختمان یکی از مهم‌ترین عوامل طراحی معماری است که بر روی زیبایی، کارایی، ایمنی و تأثیرات زیست‌محیطی ساختمان اثر می‌گذارد. ارتفاع ساختمان به معنای فاصله بین سطح زمین و بالاترین نقطه ساختمان است که معمولاً با واحد متر اندازه‌گیری می‌شود. ارتفاع ساختمان را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: ارتفاع تک‌طبقه و ارتفاع چند طبقه.

ارتفاع تک‌طبقه به ارتفاع ساختمان‌هایی گفته می‌شود که فقط یک طبقه دارند و بالاتر از ۳۰ متر نمی‌باشند. این نوع ساختمان‌ها معمولاً برای مقاصد خانگی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و ورزشی استفاده می‌شوند.

برخی از مزایای این نوع ساختمان‌ها عبارتند از:
هزینه ساخت و نگهداری پایین
دسترسی آسان به فضای باز
عدم نیاز به سیستم‌های حمل و نقل عمودی (آسانسور، پله، رامپ)
کاهش خطر آتش‌سوزی و زلزله
حفظ حریم خصوصی و صدای کم

برخی از معایب این نوع ساختمان‌ها عبارتند از:
استفاده نامناسب از زمین
تأثیر منفی بر روی منظر شهری
عدم تنوع در طرح و رنگ
کاهش فضای سبز

ارتفاع چند طبقه به ارتفاع ساختمان‌هایی گفته می‌شود که بیش از ۳۰ متر و دارای دو یا چند طبقه هستند. این نوع ساختمان‌ها معمولاً برای مقاصد خانگی، تجاری، اداری، فرهنگی و توریستی استفاده می‌شوند.

برخی از مزایای این نوع ساختمان‌ها عبارتند از:
استفاده بهینه از زمین
تأثیر مثبت بر روی منظر شهری
تنوع در طرح و رنگ
افزایش فضای سبز
فرصت‌های بالاتر برای تجارت و فعالیت

برخی از معایب این نوع ساختمان‌ها عبارتند از:
هزینه ساخت و نگهداری بالا
دسترسی دشوار به فضای باز
نیاز به سیستم‌های حمل و نقل (آسانسور، پله، رامپ)
افزایش خطر آتش‌سوزی و زلزله
کاهش حریم خصوصی و افزایش صدا

برای تعیین ارتفاع ساختمان، باید به چندین عامل توجه کرد. برخی از این عوامل عبارتند از:
مقررات شهرداری و محدودیت‌های قانونی
نوع کاربری و نیاز‌های مشتری
محل و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی ساختمان
مواد و روش‌های ساخت و مقاومت سازه
طراحی معماری و زیبایی‌شناسی ساختمان
تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی ساختمان

ارتفاع کل ساختمان از کف اولین ورودی تا متوسط بام ساختمان:

ضوابط ارتفاع ساختمان در ایران بستگی به نوع و گروه ساختمانی، تراکم و تعداد طبقات، مساحت قطعه زمین، نوع کاربری و مقررات شهرداری و شورای عالی شهرسازی و معماری دارد.
براساس فصل دوم از مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، مبنای محاسبه ارتفاع ساختمان، فاصله تراز قائم متوسط کف معبر مجاور تا متوسط ارتفاع بام شیب‌دار و یا بالاترین نقطه جان‌پناه الزامی در بام‌های مسطح است. همچنین، حداکثر ارتفاع مجاز هر ساختمان، بستگی به نوع و گروه ساختمانی، تعداد طبقات، زیرزمین و پنجره نورگیر دارد. برای مثال:

در گروه‌های ساختمانی ۱ ،۲ و ۳ (در حالت دو طبقه)، در ساختمان‌های دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما، حداکثر ارتفاع ۹ متر و در ساختمان‌های فاقد آن حداکثر ارتفاع ۱۰/۸ متر است.
در گروه‌های ساختمانی ۴ و ۵ (در حالت سه طبقه)، در ساختمان‌های دارای زیرزمین با پنجره نورگیر از نما، حداکثر ارتفاع ۲۰/۱۲ متر و در ساختمان‌های فاقد آن حداکثر ارتفاع ۳۰/۱۱ متر است.
در حالت چهار طبقه: با توجه به محدودیت‌هایی که در نظر گرفته شده، ارتفاع ساختمان‌های 4 طبقه به دو حالت تقسیم می‌شود. در صورت داشتن زیرزمین یا پنجره‌های نورگیر در نمای خود، حداکثر ارتفاع مجاز برای این ساختمان‌ها 50.14 متر می‌باشد. در غیر این صورت، ارتفاع ساختمان‌ها باید حداکثر 40.15 متر باشد.
در صورتی که سطح زیر بنای هر طبقه بیش از ۶۵% سطح کل زمین باشد، تعداد طبقات مجاز کمتر خواهد شد.
در صورتی که سطح زیر بنای هر طبقه کمتر از ۶۵% سطح کل زمین باشد، تعداد طبقات مجاز بیشتر خواهد شد.
در صورتی که سطح زیر بنای هر طبقه بین ۶۵% تا ۸۰% سطح کل زمین باشد، تعداد طبقات مجاز به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری خواهد رسید.
در صورتی که سطح زیر بنای هر طبقه بیش از ۸۰% سطح کل زمین باشد، تعداد طبقات مجاز به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری خواهد رسید.

ارتفاع ساختمان در بام مسطح:

براساس فصل دوم از مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، مبنای محاسبه ارتفاع ساختمان، فاصله تراز قائم متوسط کف معبر مجاور تا متوسط ارتفاع بام شیب‌دار و یا بالاترین نقطه جان‌پناه الزامی در بام‌های مسطح است. ارتفاع ساختمان در بام مسطح برابر است با فاصله عمودی تراز متوسط کف معبر مجاور تا بالاترین نقطه جان‌پناه بام. بنابراین در محاسبه ارتفاع ساختمان با بام مسطح، حتما باید ارتفاع جان‌پناه را هم در نظر گرفت. حداقل ارتفاع جان‌پناه از کف بام 10/1 متر است.